Wat is een haiga?
Een haiga is een combinatie van een japans gedicht (meestal een haiku, senryu, tanka of kyoka) met een afbeelding. Een haiga moet een evenwicht vertonen tussen de tekst en de illustratie, waarbij oorspronkelijk soberheid en zeggingskracht centraal staan. Tegenwoordig wordt er veel gebruik gemaakt van foto’s of ander beeldmateriaal.
Iemand zei ooit eens over een haiga: "het is een plaatje met een praatje".
En dat is het! Niet meer en niet minder!
Yosa Buson
Wat is een haiku?
Een haiku is een van oorsprong Japans gedicht (met de natuur als inspiratiebron) dat in de laatste 100 jaar overal op de wereld steeds meer aanhangers kreeg. Het gekke is dat met name westerse haikudichters zich precies aan de oorspronkelijke Japanse regels houden. De belangrijkste regel is dat het gedicht moet bestaan uit drie regels met ieder een vast aantal lettergrepen: 5-7-5.
dikke huisjesslak,
ook jij beklimt de Fuji
maar langzaam, langzaam
Issa (1763 – 1828)
Wat is een senryu?
Het verschil tussen een haiku en een senryu zit hem in het onderwerp. Daar waar de haiku de natuur als thema heeft, richt de senryu zich op de mens. Daarbij worden vooral de tekortkomingen en eigenaardigheden centraal gesteld. Er kan humor inzitten, spot, sarcasme en soms zelfs wat cynisme. Maar een Japanner kwetst nooit bewust. Daar kunnen de westerlingen nog een voorbeeld aan nemen!
er breekt iemand in
als ik hem heb gevangen
heb ik mijn zoon beet
Karai Hachiemon (1718-1790)
Wat is een tanka?
De regels van een tanka zijn dat het gedicht uit vijf regels moet bestaan met ieder een vast aantal lettergrepen: 5-7-5-7-7. In een tanka wordt meestal een verband gelegd tussen een zintuiglijke waarneming (overeenkomst met haiku: de natuurbeleving) en een filosofische of persoonlijke overweging. De tanka is daardoor vaak veel persoonlijker en lyrischer dan de haiku. En daar zijn vaak meer woorden voor nodig!
boven de kramen
en de schreeuwende kooplui
nadert het onweer
door de depressie loopt straks
geen mens meer over de markt
Robin Kerkhof
https://www.robinkerkhof.nl/
Wat is een kyoka?
Wat de tanka is voor de haiku (overeenkomst met hetzelfde hoofdthema, maar met meer regels en een filosofische of persoonlijke overweging), is de kyoka voor de senryu. Dus ook vijf regels met ieder een vast aantal lettergrepen (5-7-5-7-7), de mens als onderwerp en meestal eindigend met een filosofische of persoonlijk overweging.
gaggelend kwekkend
snaterend en gakkerend
gaan ganzen op pad
tussen de waggelende
Japanse fietstoeristen
In schema:
Het verschil tussen 'tanka' en 'kyoka' is soms heel lastig. Zo kun je bij de tanka van Robin Kerkhof de nadruk leggen op het natuurgeweld (onweer en depressie), maar je kunt ook kiezen voor de menselijke kant (schreeuwende kooplui en geen mens op de markt).
Hetzelfde geldt voor de kyoka van Vivapo. Kies je voor de ganzen of voor de Japanse toeristen? Het is een kwestie van perspectief: wat wil je als dichter precies zeggen of aan de kaak stellen?
Ook de combinatie van zintuigelijke waarneming en filosofische overweging is soms moeilijk te maken. Toch zijn Robin en Vivapo daar redelijk tot goed in geslaagd. Maar je moet het wel willen en kunnen zien!
De meeste haigadichters beginnen met het gedicht. In mijn geval begon en begin ik met een geslaagde foto of een foto met gevoelswaarde. Pas dan richt ik me op de tekst. Hoort dat niet? Er is één overheersende regel die voor iedere 'dichter' geldt: hij bepaalt uiteindelijk zelf wat en hoe hij het doet! Het plezier staat voorop. En dat maakt het allemaal de moeite waard.
Kijk voor voorbeelden van al deze verschijningsvormen op de onderstaande button:
Maak jouw eigen website met JouwWeb